gramsci deledda

Una pregunta impitzus de Antonio Gramsci e Grazia Deledda

Custu artìculu est prenu de dudas. E de preguntas, ca sa tenta est pròpriu a su arriciri arrespustas.

Chi obereis su giassu de sa RAS (Regione Autònoma de Sardigna) sa primu cosa chi si biit est chi “Grazia Deledda est nàscia 150 annus a oi”. Est unu annu “deleddianu”. Unu pagu dinareddu dd’ant gastau po arregordai a custa sarda manna, e unu àteru pagu dd’ant a gastai in custus mesis.

Grazia Deledda est una “star”.

Arregordaus a lestru chini fiat issa e chini fiat Antoni Gramsci.

Grazia Deledda, nàscia in Nùgoro in su 1871, s’est morta in Roma in su 1936. Est stètia una scriidora arreconnota meda in Itàlia e in su mundu, e in su 1926 at fintzas bintu su prèmiu Nobel po sa lìteradura.

Antoni Gramsci, nàsciu in Ales in su 1891, s’est mortu in Roma in su 1937. Est stètiu su meri mannu de is comunistas itàlianus, unu grandu filòsofu e meda àteras cosas.

Antonio Gramsci ddu connosceus fintzas po is “Quaderni dal carcere” e po “Le lettere”. Is “Quaderni dal carcere” arregollint su chi at scritu candu fiat in presoni, de su 1926 a su 1937. Is “Le lettere” funt lìteras scritas sèmpiri de sa presoni, e chi perou bessiant e teniant unu arricidori pretzisu, est a nai chi fiant una cosa diferenti de is “Quaderni”, chi fiant pensamentus de Antoni Gramsci “für ewig”, est a nai “po sèmpiri”.

Sa chistioni est custa: poita Antoni Gramsci no arremonat mai a Grazia Deledda in is scritus cosa sua?

No si podit nai chi no fiat interessau a sa Sardìnnia, o a sa literadura, o chi no sciriat su chi sutzediat in Itàlia e in su mundu. E no si podit pensai chi no connosciat a Grazia Deledda.

Insaras, poita no dd’at mai arremonada?

Su chi sciu, invècias, est chi, imoi chi seu torrendi a ligi “Le lettere”, e fintzas calincuna cosa de is “Quaderni dal carcere”, mi spantat sèmpiri ca fiat interessau meda a “Sa scomuniga de predi Antiogu”, diaderus unu scusòrgiu de sa literadura pòpulari sarda, e fintzas a is cantadas (ah, sa poèsia a bolu sarda!), po lompi puru a s’arrevista “Il Nuraghe”, chi bessiat in Casteddu, a incuru de Raimondo Carta Raspi.

No fiat interessau a Grazia Deledda. Poita? Calincunu prus studiau de mei podit arrespundi?

Chi si scriit in google “Antonio Gramsci Grazia Deledda” bessit custu artìculu de Giovanni Mameli, chi arremonat fintzas sa biografia de Gramsci de Giuseppe Fiori.

Forsis podit agiudai su chi est sutzèdiu a mei cun Grazia Deledda. Candu femu piciocheddu totus mi contànt de custa fèmina de importu mannu po sa Sardìnnia, e insaras mi seu postu a dda ligi. Apu provau una bella pariga de bortas a dda ligi, e no nci seu mai arrenèsciu. No mi praxiàt, dd’agatamu cun tropu liòngius cun su passau, cun tropus arrelatas romànticas cun d-una Sardìnnia chi no m’interessàt. Sa scriidura fiat bella, po caridadi, perou no mi pigàt.

Cun “Il giorno del giudizio” o cun “Po cantu Biddanoa”, po nai, custa cosa no m’est sutzèdia.

Imoi chi est s’annu de Grazia Deledda, apu provau a dda torrai a ligi, e fintzas a dd’ascurtai cun calincunu audiolibro (Cenere, in Raiplay Sound) e cumprendu mellus sa bellesa de sa scriidura e sa fortza de contai sa vida, e fintzas su disisperu, de is fèminas e de su pòpulu de insandus.

Apu cumprèndiu poita no mi praxìat a giovuneddu e poita imoi, chi seu prus matucheddu, m’agradat de prus.

Comuncas, mi praxint sèmpiri de prus “Il Giorno del giudizio” e “Po cantu Biddanoa”.   

Podit essi chi po Gramsci fiat su pròpriu? Forsis chi Grazia Deledda no teniat cussu arrastu populari e avoloteri chi, in àterus scriidoris, e in  “Sa scomuniga de predi Antiogu”, o in is cantadoris, issu agatàt?